Postępowanie spadkowe – dziedziczenie testamentowe

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, gdy chcemy rozrządzić swym majątkiem na wypadek śmierci, możemy to zrobić jedynie przez testament. Jakie są formy sporządzenia testamentu? Jak prawidłowo sporządzić testament? Jak dostrzec wadę skutkującą nieważnością testamentu? Temu poświęcony jest niniejszy wpis.

Formy testamentu.

Testament można sporządzić w różnych formach tj.:

Własnoręczny: Testament własnoręczny – czasem nazywany też holograficznym – to testament napisany przez Spadkodawcę w całości odręcznie, podpisany i opatrzony datą.

Notarialny: To po prostu testament sporządzany w formie aktu notarialnego.

Allograficzny: Taki testament sporządza się poprzez ustne oświadczenie swej woli wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego w obecności 2 świadków.

Testamenty szczególne: Tego typu testamenty mogą być sporządzone tylko w wyjątkowych sytuacjach tj. w przypadku zaistnienia obawy rychłej śmierci spadkodawcy albo szczególnych okoliczności uniemożliwiających lub utrudniających zachowanie zwykłej formy testamentu – spadkodawca może wtedy ustnie oświadczyć wolę, przy obecności co najmniej 3 świadków – testament ustny. Oświadczenie woli wobec dowódcy polskiego statku morskiego lub powietrznego (ew. jego zastępcy), w obecności 2 świadków, w trakcie podróży polskim statkiem powietrznym lub morskim to testament podróżny. Istnieje także testament wojskowy.

Oczywiście najczęściej spotykane są testamenty własnoręczne oraz notarialne. O ile nad prawidłowością sporządzenia testamentu notarialnego czuwa notariusz to sporządzając testament własnoręczny można popełnić błąd skutkujący nawet jego nieważnością.

Jak prawidłowo sporządzić testament?

Osoba sporządzająca testament musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych czyli nie może być to ani osoba małoletnia ani ubezwłasnowolniona.

W jednym testamencie może być ujawniona wola tylko jednego testatora (czyli spadkodawcy). W związku z tym nieważny będzie testament np. dwojga małżonków, w którym wspólnie rozrządzili on swym majątkiem na wypadek śmierci.

Nie można też ustanowić pełnomocnika do sporządzenia testamentu – trzeba sporządzić go osobiście.

Jak już wspominałem, testament własnoręczny musi być przez testatora napisany w całości odręcznie, podpisany i opatrzony datą. Nie można więc napisać testamentu na komputerze a po wydrukowaniu jedynie podpisać. Również nieważny będzie testament, który napisał ręcznie ktoś inny a testator jedynie podpisał. Taki testament będzie nieważny nawet wtedy gdy osobie spisującej testament przyświecały najlepsze intencje bo testator np. był osobą na tyle schorowaną, że sam nie mógł pisać.

Częsty błąd…

Z mojego doświadczenia wynika, że przy sporządzaniu testamentu najczęściej popełnianym błędem jest zapisywanie konkretnych składników majątkowych konkretnym osobom. Czyli, chodzi o sytuację, w której testator zapisuje np. samochód i mieszkanie córce a działkę z domem synowi. Tak nie można sporządzać testamentu własnoręcznego! Możliwe jest jedynie powołanie w testamencie do określonego ułamka spadku (albo do całego spadku) ale nie można wskazywać konkretnych składników majątkowych.

Co jeśli osobie planującej spisać testament bardzo zależy, żeby konkretny składnik majątkowy trafił do konkretnej osoby? Dopiero od kilku lat istnieje taka możliwość w postaci tzw. zapisu windykacyjnego. Zapis windykacyjny pozwala przekazać w testamencie konkretny składnik majątkowy konkretnej osobie ale musi to być testament notarialny. Czyli jeśli testator chce zapisać w testamencie samochód i mieszkanie córce a działkę z domem synowi to musi w celu sporządzenia takiego testamentu udać się do notariusza.

Kiedy testament będzie nieważny?

Może się zdarzyć i tak, że dowiadujemy się o istnieniu testamentu, którego treść nie jest dla nas korzystna. Wtedy trzeba przede wszystkim sprawdzić czy testament nie jest obciążony wadą, która skutkuje niego nieważnością. 

Zgodnie art. 945 Kodeksu cywilnego testament jest nieważny, jeśli został sporządzony:

1. W stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Może to być np. choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, czy pozostawanie pod wpływem środków odurzających.
2. Pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści.
3. Pod wpływem groźby.

Trzeba pamiętać, że na nieważność testamentu wynikającą z jednej z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie trzech lat od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie dziesięciu lat od otwarcia spadku.

Poza tym testament będzie nieważny m.in.:

– w przypadku testamentu własnoręcznego: gdy został napisany na komputerze albo spisał go ktoś inny niż testator;

– gdy małżonkowie sporządzili jeden testament, w którym wyrazili wspólną wolę;

–  w przypadku testamentu szczególnego: testament taki traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.

Jeśli masz jakiekolwiek pytania, bądź coś nie jest do końca zrozumiałe, nie zrażaj się! Daj mi znać a chętnie Ci to wytłumaczę. Pisz do mnie śmiało na adres email: szymanski@stlegal.com.pl

adw. Tomasz Szymański